Zweten lijkt soms een dagelijkse kwelling die speciaal is uitgevonden om jou het leven zuur te maken en op de meest onvoorspelbare momenten de kop opsteekt. Toch heeft zweten een belangrijke biologische functie en is er vaak – maar niet altijd – een aanwijsbare aanleiding. Dat is belangrijke informatie: als je begrijpt waarom en wanneer je zweet, kun je het namelijk beter onder controle krijgen. Met dit overzicht van potentiële ‘triggers’ en oorzaken van zweten, kun jij op zelfonderzoek uit.
De wetenschap achter zweten
Zweten is in de basis een ‘normaal’ biologisch proces dat de mens helpt om te overleven. Het menselijk lichaam functioneert het beste bij een gemiddelde lichaamstemperatuur van pak ‘m beet 37 graden Celsius. Als de lichaamstemperatuur stijgt, grijpt het lichaam in om oververhitting te voorkomen. Het geeft dan zweet af, dat verdampt en zo het lichaam afkoelt.
Dat hele proces gebeurt trouwens volledig automatisch en buiten jouw bewustzijn om. De zweetreactie van je lichaam wordt namelijk aangestuurd door het autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor bijna alle onbewuste processen in je lichaam, zoals je ademhaling, hartslag, bloeddruk, energieproductie, spijsvertering en stofwisseling. Daar hoef je dus niet over na te denken. Best ingenieus, toch?
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee systemen met een tegengestelde werking:
- Het parasympatische zenuwstelsel is het systeem dat zorgt voor herstel, reparatie, opbouw en rust. Het is als het rempedaal en de acculader van je lichaam.
- Het sympathische zenuwstelsel is als het gaspedaal van je lichaam. Dit deel van het zenuwstelsel zorgt voor actie en adrenaline en maakt je lichaam klaar om te vechten, vluchten en presteren wanneer gevaar dreigt. Het sympathische zenuwstelsel controleert ook het zweten.
De zweetklieren zijn onder te verdelen in twee soorten:
- De eccriene zweetklieren bevinden zich over het hele lichaam en scheiden een dunne, geur- en kleurloze vloeistof uit. Die bestaat voor 99% uit water en daarnaast uit zout, koolhydraten, proteïnen en ureum.
- De apocriene zweetklieren bevinden zich bij de haarvaten onder de oksels en in je kruis en scheiden een dikkere vloeistof uit. Wanneer die in contact komt met bacteriën op de huid, ontstaat er een sterke zweetgeur.
Wat zijn dan de stimuli die het autonome zenuwstelsel in werking zetten? Globaal kun je zeggen dat zweten ontstaat als gevolg van twee factoren: temperatuur en stress. Binnen die categorieën zijn verschillende ‘triggers’ te identificeren:
- Omgevingstemperatuur
- Fysieke inspanning
- Emoties
- Hormonen
- Dieet
- Ziekte
- Medicatie
Lichamelijke activiteit zorgt ervoor dat de interne lichaamstemperatuur oploopt en veroorzaakt op die manier zweten. Hoe intensiever je beweegt, hoe hoger je lichaamstemperatuur en hoe meer je zweet. Hierin bestaan trouwens wel individuele verschillen, maar daarover later meer.
Emoties die zweten veroorzaken zijn vooral gerelateerd aan angst en stress. Daarbij moet je niet alleen denken aan extreme angst, resulterend in een full-blown paniekaanval. Ook subtielere emoties, zoals schaamte, spanning, nervositeit en onzekerheid maken deel uit van het spectrum. Naast angst kan ook boosheid gepaard gaan met zweten.
Soms zijn het hormonale veranderingen die ervoor zorgen dat het zweet je uitbreekt. Zwangere vrouwen hebben als gevolg van veranderingen in de hormoonhuishouding en bloedsomloop een verhoogde lichaamstemperatuur en zweten dus meer. Vrouwen in de menopauze hebben vaak last van opvliegers die gepaard gaan met zweten en nachtelijke zweetuitbraken.
Bepaalde voedingsmiddelen lokken ook een zweetreactie uit. Dat geldt bijvoorbeeld voor pittig eten (zoals sambal); drankjes met cafeïne (zoals frisdrank, koffie en thee); en alcoholische drankjes. Nicotine is ook een ‘trigger’ voor zweten.
Zweten kan tot slot het gevolg zijn van ziekte. Als je koorts hebt is je lichaam druk bezig een infectie te bestrijden en loopt je lichaamstemperatuur op. Zweten kan ook een symptoom zijn van een ernstigere medische aandoening. Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen zweten veroorzaken.
Waarom zweet de één meer dan de ander?
Niet iedereen zweet evenveel. Terwijl de één al bij het minste of geringste begint te zweten, heeft de ander in exact dezelfde omstandigheden nauwelijks ergens last van. Hoe valt dat te verklaren? Verschillende factoren kunnen hierin een rol spelen:
- Lichamelijke fitheid
- Acclimitisering
- Lichaamsgewicht
- DNA
- Zweetklieren
- Geslacht
Een hoog lichaamsgewicht verhoogt de kans op zweten. Een verhoogd gewicht heeft invloed op de bloedcirculatie en zorgt zo voor een hogere interne lichaamstemeratuur. Daarnaast heeft lichaamsvet een isolerend effect, wat de lichaamstemperatuur verder verhoogt en afkoeling vertraagt.
Toch is zweten niet alleen een gevolg van factoren die samenhangen met je levensstijl. Veel heeft ook te maken met je genetische aanleg. Bij mensen die last hebben van overmatig zweten, zit dat vaak in de familie en is het dus erfelijk.
Nog iets waar je simpelweg mee geboren bent is de hoeveelheid zweetklieren in de lichaam. De verspreiding van zweetklieren is trouwens ook van invloed op jouw zweetpatroon: als je op een bepaalde plek extra veel zweet, is daar waarschijnlijk sprake van een hoge concentratie van zweetklieren.
Verrassend genoeg heeft ook geslacht invloed op zweten: mannen zweten gemiddeld meer dan vrouwen. Dat komt niet, zoals vaak gedacht, doordat mannen meer zweetklieren hebben. De reden is dat de zweetklieren van mannen actiever zijn, onder invloed van het hormoon testosteron.
Hoe weet ik of ik te veel zweet?
Een mens zweet gemiddeld ongeveer een liter per dag. Maar wat ‘normaal’ is, is natuurlijk voor iedereen anders. Je kunt daarom zelf het beste inschatten wanneer jouw zweten zorgelijke vormen aanneemt.
Dit zijn signalen om alert op te zijn, omdat ze kunnen wijzen op overmatig zweten:
- Je zweetpatroon verandert
- Je zweet zonder duidelijke aanleiding
- Je zweet veel ’s nachts
- Je wordt door het zweten belemmerd in je dagelijks leven
- Je bent continu bezig zweet weg te vegen, van kleding te wisselen etc.
- Je ontwikkelt huidproblemen door het zweten of pogingen het zweten tegen te gaan
- Je maakt je veel zorgen om zweetplekken en vermijdt bepaalde sociale situaties
Medische oorzaken van overmatig zweten
In sommige gevallen wordt overmatig zweten veroorzaakt door een medische aandoening: hyperhidrosis. Daarvan bestaan twee vormen:
- Bij primaire hyperhidrosis is er sprake van overmatig zweten zonder duidelijke aanleiding. De zweetklieren van mensen met primaire hyperhidrosis zijn overactief en staan als het ware constant ‘aan’. De exacte oorzaak is niet bekend, maar men denkt dat dit een erfelijke aandoening is.
- Bij secundaire hyperhidrosis is overmatig zweten het gevolg van een onderliggende medische oorzaak of medicatiegebruik. In dat geval is het van belang om de onderliggende aandoening op te sporen en behandelen.
De strijd met zweet aanbinden
Als je eenmaal weet wat jouw persoonlijke ‘triggers’ en oorzaken van zweten zijn, heb je ‘tools’ in handen om mee aan de slag gaan. Je kunt dan aanpassingen doen in je dagelijkse routine om die ‘triggers’ te vermijden en je optimaal voorbereiden op situaties waarvan je weet dat ze gepaard gaan met een overdosis aan zweet. Weet jij bijvoorbeeld van jezelf dat het zweet je spontaan uitbreekt wanneer je een presentatie moet geven voor een groep collega’s? Wapen je dan voorafgaand aan zo’n presentatie tegen zichtbare zweetplekken met een zweetbestendig ondershirt van Fibershirts.
0 opmerkingen